Algemene ledenvergadering NCSF 21 mei 2022

Beste Leden,

De convocatie ontvangen jullie met de HSF, maar hier alvast digitaal:

Namens het bestuur nodig ik u graag uit voor de algemene ledenvergadering van het NCSF:

op zaterdag 21 mei 2022

in Zalencentrum ‘De Ontmoeting’
Achter ’t Veer 20
4191 AD Geldermalsen

deontmoetinggeldermalsen.nl/bereikbaarheid

Aan- of afmelden voor deze vergadering is geen voorwaarde maar wordt wel op prijs gesteld via bestuur@ncsf.nl

De zaal is beschikbaar vanaf 13.00 tot 17.00 uur. De eventueel dan geldende coronamaatregelen worden in acht genomen. De vergadering start om 13.30 uur en heeft de volgende agenda:

– Opening
– Goedkeuring agenda
– Mededelingen en ingekomen stukken
– Notulen algemene ledenvergadering 11 december 2021
– Financieel jaarverslag
– Kascontrolecommissie
– Statuten en Huishoudelijk reglement
Tijdens deze vergadering worden de herziene statuten en het huishoudelijk reglement (uitsluitend) in stemming gebracht.
– Website
– HSF
– Boekenclub
– Activiteiten voor en door leden met ondersteuning van het bestuur
– Samenwerking
– Conventies en evenementen
– Rondvraag
– Sluiting

Na afloop is er gelegenheid tot gezamenlijk eten op eigen kosten, graag hiervoor aanmelden voor 15 mei.

We zien jullie graag op HSFCon (14-15 mei) en op de ALV (21 mei).

Speculatief: magazine voor vertaalde fictie

Op 1 mei 2022 brengt Goran Lowie de eerste uitgave uit van Speculatief Magazine, een gratis online magazine van speculatieve fictie in vertaling. Dit zijn Hugo, Nebula, Locus etc. genomineerde of bekroonde werken die eindelijk een vertaling zien in het Nederlands. Allemaal gratis te lezen via zijn website of te beluisteren via Spotify.
Leuk initiatief!

Fantastische Vertellingen 61/Tjonge-18

SA61.jpeg

Fantastische Vertellingen 61/Tjonge-18

Stichting Fantastische Vertellingen, Nieuw-Vennep (Maart 2021)

157/31 pagina’s; prijs € 7,95 (jaarabonnement (4 nummers + Tjonge) € 29,95)

Samenstelling: Remco Meisner

Omslag: Ingrid Heit/Fred Hemmes

Verkrijgbaar op: https://shop.pr1ma.nl/

 

Enigszins teleurgesteld ben ik wel, dat moet gezegd! Was er bij de laatste telgen van de Fantastische Vertellingen een stijging van het aantal pagina’s te bespeuren… nu moeten we constateren dat er een dramatische daling in het aantal pagina’s te constateren is. Twee hele pagina’s minder dan FV60. Verschrikkelijk! Wat daar wel niet allemaal voor moois op had gekund? Natuurlijk zijn we wel zo realistisch dat de groei ergens een einde moet hebben, want anders zit je op een gegeven moment met een Fantastische Vertelling van een duizend pagina’s en die je (als je geen Johan Klein Haneveld heet) nog niet uit hebt tegen de tijd dat er een nieuwe verschijnt, maar het handhaven van het laatste aantal pagina’s is toch wel het minste dat je mag verwachten!

Dit bovenste is flauwekul natuurlijk (voor diegenen die denken dat het serieus was), behalve dat van Johan Klein Haneveld dan. Wat een tempo heeft die man. Hij had al een recensie gereed, terwijl de inkt van FV61 nog nat was. Dan ben ik een behoorlijk slag trager. Maar goed… iemand moet het doen: laatste zijn. Laten we snel over gaan tot de inhoudelijke inhoud, dat is het belangrijkste!!!

Zoals immer opent, na de inhoudsopgave (die nogal gemakkelijk vergeten wordt), Remco Meisner met het Meyvistisch Meldrama, wat ook zoals immer, welhaast weer een verhaal is en waarin toch wel oude bekenden bekend voorkomen. Maar waar we uiteindelijk vrij weinig aan hebben. Ik wil niet zeggen dat het in gemeenplaatsen en geklets uit de ruimte verzand, maar toch… Dan toch maar over naar het echte werk!!!

-Dick van de Bij – De ontaarding van Daniël Olde Riekerink (FA) (Illustraties van Marcel Ozymantra)

Fantastisch lang spookverhaal. Geëlektrocuteerd en dus dood, maar toch een invloed hebben op de levenden. Of dat genoeg is…?

-Paul van Leeuwenkamp – Bemoste Beeld-prijs 2021

Over de Bemoste Beeld prijs, zijn winnaar: Mike Jansen én waarom deze hem verdiend heeft. Zijn drive en zijn schrijven. Een artikel zoals alleen Paul van Leeuwenkamp hem schrijven kan. Met een mooie (leuke) foto van allerlei schrijverinnen, schrijvers en andere fantastiek liefhebbers

-Guido Eekhaut – De Poort (SF) (Illustraties van Gert-Jan van den Bemd)

Nota bene opgedragen aan, onder andere, mijzelf! Dat is nooit eerder gebeurd, dus voel ik me vereerd!! Ik was totaal vergeten dat ik inderdaad zelf om zo’n verhaal gevraagd had, maar heel erg leuk het hier en nu aan te treffen. En… alweer een uitermate origineel verhaal. Het was genieten tot op het bot. Een prachtig (ook al lang) SF-raadsel!!!

-Brief Encounters

Korte ontboezemingen van lezers. Soms hartverwarmend en soms alleen maar leuk

–Bart de Wolf – Kakelvers – én antwoord van… (illustratie van Fred Hemmes)

Leuk in hun soort. Alhoewel de dageraad gloort, is het niet iets waar men zich aan stoort

-Max Moragie – Essay over Manuel van Loggem

Het essay van Manuel van Loggem brengt mij weer terug in de tijd. Nostalgie en jeugdsentiment. Waar is de tijd gebleven? Morgen is gisteren geworden!

-Onder de indruk

Leuke en mooie recensies van Johan Klein Haneveld en Paul van Leeuwenkamp. En… er was al zoveel nog te lezen. Nu nog meer!!!

-Robert Smets – Een aanslag in de anti-tijd (geen fantastiek) (Illustratie van Frank Norbert Rieter)

Leuk Sherlock Holmes en dr. Watson verhaal, maar naar mijn bescheiden mening geen fantastiek)

-Max Moragie – Achteloos weggeworpen meesterwerken

Prachtig vuijeton, wat op zich alweer bijna een verhaal is. En wat voor een!!! Weliswaar geen fantastiek, of toch…?

-Oxana Langbeen – Oxana’s Oxymoron: Klesse Javer (SF) (Illustratie van Marcel Ozymantra)

Alweer een nieuwe lieve Lita, ofwel Oxana’s Oxymoron, waarin wijsheden gedebiteerd worden en problemen opgelost. Was alles maar zo simpel, nietwaar Jesse?

-Robin Langerak – Voorkennis (SF-HO) (Illustraties van Peter Erhardt)

Het lijkt kinderlijk eenvoudig, het samenstellen van een kind, maar als het kind de procedure doorheeft… erg eng toekomstidee.

-Mike Jansen – Kolom (Illustratie van Gert-Jan van den Bemd)

Prima artikel over de kunst van het samen schrijven van een verhaal. Leuk inkijkje over samenwerkende schrijvers. Hoe ze elkaar ontmoeten en hoe het dan verder gaat. Inderdaad hadden Mike en ik mailcontact over een opmerking die ik maakte tijdens de recensie van EdgeZero. Dit soort dingen maken het werk in Fandata niet gemakkelijker. Meestal is het van: ZOEK HET MAAR UIT (jawel… in hoofdletters). Gelukkig was er ditmaal en in dit geval verduidelijking.

–Karel Smolders – Camelot en de kunst van het interstellair tijdreizen (SF) (Illustraties van Marco Bezoet de Bie)

Niet eerder las ik een hilarisch verhaal van Karel Smolders. Meestal zijn zijn verhalen serieuzer van aard. Maar… hilarisch is in dit geval ook heel erg leuk en tijdreizen blijft dat natuurlijk ook.

Al met al was deze Fantastische Vertellingen weer meer dan gevuld met verhalen, artikelen en wat dies meer zij. Het paste welhaast niet tussen de omslag en alle letters erin waren meer dan plezant en onderhoudend, waardoor ik alweer met plezier uitkijk naar de volgende editie. Met dan daarbij de mogelijkheid om Johan Klein Haneveld eens te kunnen verslaan met de eerste recensie. Maar dat zal wel een illusie blijven. Niet dat dat me heel erg droef stemt trouwens.

Omdat ik eigenlijk denk dat Tjonge-18 (Muizige toestanden) toch een té klein blad is om een eigen recensie te krijgen (Ja… het is even slikken). Daarom de recensie toch maar even hier. Om in de dieren te blijven… je zou er haast kippig van worden (of zo scheel als een otter), zo klein. Maar… men moet een gegeven paard niet in de mond kijken, hoewel het bij de konijnen af is, was het wel een leuk verhaal, dat: ‘Een muizenleven’ van Robert Smets in Tjonge 18. Helaas geen fantastiek. Wij van Fandata hebben bepaald dat pratende dieren onderling, geen fantastiek is, pratende dieren met mensen wel. Jaja… regeltjes!!! Ook trouwens een leuk voorwoord van… Remco Meisner: ‘Muizen met Smet’. Omslagillustratie: Patrick Berghof.

Én… ik lees wel degelijk de auteurstekstjes achterin de Fantastische Vertellingen, Bart. Ze zijn aldus opgevat en ik heb er een aantal malen smakelijk om geknipperd en gelachen, dat doet een mens goed. Verontrust? In geen geval!

Jos Lexmond

Uitslag van de enquête ‘Noden van het SFFH-genre’

Isabelle Plomteux  kwam eerder dit jaar met een zeer uitgebreide vragenlijst naar het NCSF en vele andere Nederlandstalige belanghebbende organisaties. Het doel: het vaststellen van de behoeftes in het genre.

Hieronder de resultaten en begeleidende nota door Isabelle Plomteux & Sigrid Lensink-Damen.

In HSF 2022/1 nummer 277, verschijnt ook een interview met Isabelle.

“Op 16 februari stuurde ik drie vragenlijsten uit naar net geen 300 mogelijke respondenten, met de vraag om de lijst die op hen van toepassing was voor 2 maart in te vullen. Hier is met veel enthousiasme op gereageerd. In totaal namen 170 mensen deel: 125 schrijvers, 18 uitgevers en 27 andere belanghebbenden.

Met de hulp van Sigrid Lensink-Damen heb ik in deze nota een aantal resultaten bijeengebracht in globale overzichtstabellen. De antwoorden op alle andere vragen vind je terug in bijgevoegde rapporten, een per doelgroep. Samen bevatten ze meer dan 100 pagina’s aan informatie. Gedeeltelijke antwoorden zijn meegenomen indien Qualtrics (het enquêteprogramma waarmee de vragenlijsten waren opgesteld) aangaf dat meer dan de helft van de vragen was beantwoord. Vragenlijsten die voor een lager percentage waren ingevuld, werden verwijderd.

Allereerst, het antwoord op de vraag die de aanleiding was om de vragenlijsten op te stellen:

‘Heeft het SFFH-genre baat bij een nieuw overkoepelend initiatief?’

Klein woordje uitleg bij bovenstaande tabel: ijverige rekenaars zullen merken dat de aantallen overeenstemmen met de aantallen in de bijgevoegde rapporten, de percentages niet. Dit komt omdat Sigrid en ik er bij deze vraag der vragen voor gekozen hebben om de percentages te berekenen op het totaal aantal respondenten en niet op het aantal respondenten dat de vraag heeft beantwoord, zoals het programma heeft gedaan.

Over naar de meerkeuzevragen. Hierin onderzocht ik hoe zo’n nieuw iets zou moeten worden georganiseerd en wat het zou moeten gaan doen. Op een schaal van 1 tot 7 kon de respondent aangeven hoe belangrijk hij of zij de betreffende stelling vond.

Zowel voor schrijvers, uitgevers als andere belanghebbenden, kwam onder meer het volgende als belangrijk of heel belangrijk naar voren (de percentages zijn overgenomen uit de rapporten en samengeteld) :

Percentage dat de stelling aangaf als belangrijk of heel belangrijk  Bij de schrijvers Bij de uitgevers Bij de andere belanghebbenden
Het Nederlandstalige SFFH-aanbod onder de aandacht brengen van boekhandels, bibliotheken etc. 83,48%  80% 83,34%
Onderzoeken hoe we het aanbod in boekhandels en bibliotheken kunnen vergroten 86,08% 90% 61,11%
Het bredere Nederlandstalige lezerspubliek zo veel mogelijk laten kennismaken met het genre 83,48% 70% 77,78%

Ook de volgende stellingen scoorden hoog, zij het niet altijd bij de drie groepen:

Percentage dat de stelling aangaf als belangrijk of heel belangrijk Bij de schrijvers Bij de uitgevers Bij de andere belanghebbenden
Mij met SFFH-lezers in contact brengen 77,55% 66.67% 57,90%
Samenwerkingsverbanden binnen de Nederlandstalige SFFH stimuleren en helpen organiseren 58,26% 60% 83,33%
Verbindingen leggen met iedereen die actief is binnen de Nederlandstalige SFFH 57.39% 50% 94,44%

Deze stellingen hadden minder voorstanders, al zijn er ook hier verschillen tussen de drie groepen:

Percentage dat de stelling aangaf als belangrijk of heel belangrijk Bij de schrijvers Bij de uitgevers Bij de andere belanghebbenden
Verbindingen leggen met andere genres binnen de Nederlandstalige literatuur 32,17% 40% 61,11%
Samenwerkingsverbanden met andere genres binnen de Nederlandstalige literatuur stimuleren en helpen organiseren 31,31% 30% 50%
Verbindingen leggen met anderstalige SFFH 39,13% 40% 38,89%

Daarnaast kenden ook de open vragen succes. Er werden enthousiaste ideeën neergepend. Promotie, verbinding en samenwerking werden vaak genoemd en behoorlijk wat bevraagden vermeldden dat de kwaliteit van het huidige aanbod omhoog moet.

Ook waren er (gelukkig maar!) gefundeerde twijfels en bezwaren. Wat gaat het nieuwe initiatief precies doen? Die opmerking kwam regelmatig terug. Sommigen zijn dan weer huiverig bij het idee van een nieuw initiatief en zien het liefste continuïteit in de bestaande initiatieven. Er wordt ook gewaarschuwd voor gate-keeping, een bezorgdheid die Sigrid en ik zeker delen.

Hoe nu verder?

De komende weken zal ik samen met Sigrid en een aantal anderen op de achtergrond de antwoorden op de vragenlijsten verder inventariseren. Aan de hand daarvan zullen we een eerste richting uitzetten voor het nieuwe initiatief: wat kan het eventueel gaan doen en, niet onbelangrijk, in welke volgorde? Ook moeten we onderzoeken bij welke structuur en financiering het project het meest gebaat is.

De ruim 40 respondenten die hebben aangegeven te willen meedenken over de vervolgstappen in de oprichting van het nieuwe iets, zullen zo snel mogelijk bij dit proces betrokken worden. Daarover krijgen zij binnen afzienbare tijd via mail bericht.

Dankzij het gebruik van Qualtrics kunnen er ook verdere analyses en filters op de verzamelde data losgelaten worden. Is er bijvoorbeeld een verschil in resultaten tussen een uitgever die één tot vijf boeken uitgeeft en eentje die er meer dan tien uitgeeft? Tussen Vlamingen en Nederlanders? Tussen selfpubbers en schrijvers die bij een uitgeverij worden uitgegeven? Vinden zij andere dingen belangrijk of net niet?

Wie hier interesse in heeft, mag ons altijd contacteren. Het aanleveren en delen van die informatie lijkt ons een goede eerste taak voor het nieuwe ‘iets’ in wording. Voorlopig zijn we te bereiken via isabelleplomteux.schrijfster@outlook.com.

Nogmaals hartelijk dank aan alle respondenten voor hun antwoorden en reacties! Ze worden zeer gewaardeerd en we nemen alle stemmen mee in de volgende stappen. In de bijlagen kun je het hele onderzoek nalezen, inclusief alle antwoorden op de open vragen.

Hierover nog kort dit: sommige respondenten lieten hun e-mailadres of andere contactgegevens achter in hun antwoord op deze vragen. Omwille van privacy-redenen hebben we deze gegevens verwijderd. Ook waren er respondenten van wie naar onze mening de identiteit uit hun antwoorden kon worden afgeleid. Zij werden gecontacteerd met de vraag of hun antwoorden mochten worden gedeeld. Dit was bij iedereen het geval.”

Isabelle Plomteux & Sigrid Lensink-Damen

Download hieronder de uitgebreide resultaten (drie bestanden):

Resultaten schrijvers – Resultaten uitgevers –  Resultaten andere belanghebbenden

Wij zijn legio (wij zijn Bob) – Dennis E. Taylor

Wij-zijn-legio.jpg

Wij zijn legio (wij zijn Bob) – Dennis E. Taylor (SF)
Bobiversum 1
Iceberg Books, Amsterdam (2021)
Oorspr.: We Are Legion (We Are Bob) (Worldbuilders Press, New York (2016))
321 pagina’s, € 19,99
Vertaling: Sander Brik & Marike Groot
Omslag: Michael van Zijl/Das Illustrat

Dennis E. Taylor… van deze auteur had ik nog nooit gehoord. Nou is dat niet zo vreemd natuurlijk. Want ik weet niet hoe het met jullie is, maar na de hausse van de jaren zeven en tachtig van de vorige eeuw, toen we met vertaalde SF overspoeld werden, weet ik niet veel van wat er gebeurt op het vlak van de internationale SF. We zijn ons veel meer gaan richten op de Nederlandstalige SF, en daar is helemaal niets mis mee, natuurlijk. De Nederlandstalige fantastiek heeft er een enorme oppepper mee gekregen en als je heden ten dage zo eens rondkijkt gebeurt er op dat vlak genoeg. En uiteraard verschijnt er nog steeds vertaalde SF, maar het staat er niet meer op en je moet er met een lampje naar zoeken. In reeks vorm komt het al helemaal niet meer voor. Persoonlijk heb ik het altijd jammer gevonden de internationale SF zo in het verdoemhoekje was geraakt. Het is fijn dat de Nederlandstalige SF het zo goed doet, maar een mooi gemiddelde was leuker geweest. Daarom was ik zo blij dat Iceberg Books zo maar in het gat sprong. In eerste instantie was ik het niet heel erg eens met de keuze van de titels, maar dat kwam voort uit mijn eigen ‘Wishfull Thinking’ denk ik. Ik had collega lezers bijvoorbeeld Adrian Tchaikovsky de hemel in horen prijzen en zelf was ik nogal gecharmeerd van de half Nederlandse Alastair Reynolds en ook van Jack McDevitt. Van beide heren las ik slechts een eerste boek in het Nederlands en dat was het. In de Engelstalige boeken van hen beiden liep ik jammerlijk vast. En… dat was het dan. Maar goed… de keuze van Iceberg Books. Tot nu toe… niks mis mee. Sterker nog… geweldig. Ook dus Dennis E. Taylor van wie ik eerder niet wist dat hij bestond. Bobiversum… I Love It!!!

Een tijdje terug zag ik al een recensie op Facebook voorbijkomen. Dan moet ik wel heel erg veel moeite doen niet even te ‘Sneak Peaken’. Maar ik moet mijn eigen recensie nog schrijven en wil door niets of niemand beïnvloed worden. Dus, al is het lastig, kijk ik niet!

Het eerste deel van de Bobiversum-serie: ‘Wij zijn legio (wij zijn Bob)’ vertelt het verhaal van Bob Johansson. Hij heeft zijn softwarebedrijf net voor een klein fortuin verkocht en kijkt uit naar een geheel nieuw leven vol vrije tijd. Als eerste wil hij een deel van zijn fortuin spenderen om zich te garanderen van voortbestaan na een onfortuinlijk overlijden. Hij wil zich dan helemaal in laten vriezen. Maar het blijkt dat alleen zijn hoofd dan belangrijk is, want het idee is dat men wacht tot de medische wetenschap ver genoeg is dat artsen dan kunnen genezen wat er kapotgegaan. Maar dan zijn ze waarschijnlijk ook in staat een geheel nieuw lichaam op de kweken. Dat is gemakkelijker dan het oude weer op te lappen. Met de garantie dat het allemaal goed komt, verlaat Bob CryoEterna Inc., om vervolgens te worden overreden als hij de straat oversteekt. Als Bob dan 117 jaar later met een schok weer bij bewustzijn komt weet hij dat hij door een auto aangereden is. Hij voelt helemaal niets. Geen armen geen benen, wat niet zo gek is, want die zijn er niet meer. Een dokter Landers heet hem welkom in zijn nieuwe leven. Nieuwe leven? Bob wordt verteld dat hij geüpload is naar computer-hardware en dat hij kans maakt een KI te worden in een interstellaire Von Neumann-sonde.

Het is het begin van een schitterend en humorvol verhaal van Bob die zelf nieuwe Bobs kan bouwen (die weer nieuwe Bobs kunnen bouwen, die weer nieuwe Bobs kunnen bouwen, etc.) en koers zet naar de interstellaire ruimte om nieuwe aarde-achtige werelden te gaan zoeken voor de overblijvende bevolking van de ter ziele gaande aarde.

Ik denk dat Dennis Taylor wel een wandje in zijn huis gereserveerd heeft om bij te houden welke Bob waar, en wat met wie aan het doen is. Ik moest het zelf welhaast. Maar handig is het dat ze allemaal Bob zijn, dus wat maakt het uit. Ik ben meteen maar met deel twee doorgegaan, dus… kortelings ook die recensie. Er is al een vierde deel uit in het Engelse taalgebied en ik las net dat hij net een contract voor vier nieuwe boeken bij zijn uitgever getekend heeft. Daarvan worden er weer twee gesitueerd in het Bobiversum. Het gaat dus door. Magnifiek!!! Nu maar hopen dat deze ook weer door Iceberg Books vertaald en uitgegeven gaan worden.

Jos Lexmond

Verhalen Vertellers 4

Verhalen-Vertellers-4.jpg

Verhalen Vertellers 4 (DIV)
Uitgeverij Macc, Rijen (2021)
220 pagina’s; prijs 16,95
Omslag: Tais Teng

Het is vast wel eens door me verteld en ik zal het vast nog wel eens vertellen. De jaarlijks verschijnende anthologieën hebben een vast plekje in mijn hart en ik zit altijd te wachten (en meestal een beetje ongeduldig) op de volgende editie. Het zijn natuurlijk Ganymedes, EdgeZero, de jaarlijkse verhalenwedstrijdbundel van Godijn Publishing en last, but not least, Verhalen Vertellers van Uitgeverij Macc. Natuurlijk… er zijn andere anthologieën, maar die verschijnen random en eenmalig. Deze vier hebben een vaste waarde én, wat zeker niet onbelangrijk is, een vaste kwaliteit en worden bevolkt door het puikje van de Nederlandstalige schrijverselite. Nieuw of oud, onbekend of bekend. Veel, heel erg veel en verrassend van nieuwe debuterende schrijvers, waarvan je denkt: waar komen die ineens vandaan. Maar ook veel en verrassend van gevestigde schrijvers. Hoe dan ook, maar altijd weer van hoge kwaliteit. Ik zou me er dus eigenlijk van af kunnen maken door te zeggen: Geweldig! Doen! Aanschaffen! Natuurlijk, maar zoals ik de laatste jaren gewoon ben, ga ik weer van elk verhaal van elke auteur weer iets zeggen. Ter zake doende, of misschien wel cryptisch, maar er is altijd wel achter te komen van wat ik bedoel, als je het verhaal eenmaal gelezen hebt! Het kan de keuze misschien vergemakkelijken.

Deze keer alweer de vierde versie van Verhalen Vertellers. Verrassend hierin een verdwaalde buitenlander met een bijdrage. Moet kunnen, maar deze staat erin met een speciale reden! En verder een fijne mix van ‘The Usual Suspects’, zonder echte debutanten, maar toch nog wel een paar die je niet al te vaak tegenkomt. Hier komen ze inhoudelijk!

Jeff Carlson – Planeet van de Sealies (SF) – Gepubliceerd als eerbetoon aan de in 2017 (aan een agressieve vorm van longkanker) overleden Jeff Carlson. Ook deze bundel is aan hem opgedragen! Hij was de auteur van de Plaag trilogie welke in 2014/2015 verscheen bij Uitgeverij Macc. Deze ‘Planeet van de Sealies’ is verrassende SF waaraan je begint met een fout aanname (ik wel in ieder geval), waardoor ik in verwarring raakte en daarna volkomen verrast werd. Leuk als dat gebeurt!!! Misschien was het wel handig geweest om de originele titel hierbij te vermelden, alsmede de vertaler dezes. Nou heb ik het zelf op moeten zoeken. Het is (verrassend): ‘Planet of the Sealies’ en het verscheen voor het eerst in 2011 in het februari nummer van: Asimov’s Science Fiction. De vertaler is onbekend, maar ik vermoed dat het Theo Barkel is.

Johan Klein Haneveld – De Gaten (SF) – Het recht van de sterkste, zou je dit verhaal als subtitel mee hebben kunnen geven. Alleen is dat niet altijd zo. Intelligentie, semi-intelligentie… wie denken wij mensen wel niet wie we zijn? Het zijn maar kreeften? Fijn verhaal.

Jaap Boekestein – Kom Dappere Burger, Versterk de Rangen van het Oneindige Rijk (SF) Ha, dacht ik meteen, een Luhflhofen verhaal! Eerdere verhalen (van Jaap alleen, of samen met Tais Teng) waren me al meer dan goed bevallen én het is inmiddels een van mijn meest favoriete schelmen aan het worden. Met dit verhaal legt hij de basis voor een triljard nieuwe Melkweg omvattende verhalen van deze Sergio Wilhelm Wang-von Luhflhofen. Bij de laatste melding had hij al 270.000 woorden, dus hij is aardig onderweg. Prachtig en… meer graag!!!

Theo Barkel & Johan Klein Haneveld – Kweekvlees (SF) – Verhaal uit de wereld van de quantumdetectives. Leuk zo’n verhaal waarin je de samenwerking tussen twee auteurs kan herkennen. Theo maakt het verhaal wat luchtiger en humoristischer, waar Johan wat serieuzer is (correct me when I’m wrong). Leuk SF-verhaal. Na de zeekraalburger is er nu ook een kweekvleesburger, maar… . Het verhaal lijkt me de aanzet tot een nieuwe quantumdetectives roman, maar ik hoorde net van de week dat die er niet gaat komen. Theo en Johan werken wel aan een nieuwe andere roman. Benieuwd en #zinin!!!

Theo Barkel – Drie (SF) – Dat Theo iets heeft met buitenaards eten, is nu niet meer te ontkennen. Een hilarische maaltijd in Thorsen en Daine, en dan nu weer een als een bevestiging van een handelsdeal. Ik mag dat wel! De rest van het verhaal is te omschrijven als schelmachtig, waanzinnig en prachtig overgoten met een Perry Rhodan sausje. Dolle pret!!!

Martijn Kregting – Groot wild (SF) – Hoeveel versies van jezelf zijn er eigenlijk? Of moet de vraag zijn: Hoeveel alternatieve realiteiten zijn er eigenlijk? Hoe dan ook… de echte waarheid is dat er altijd een baas boven baas is! Van Martijn zien we tegenwoordig veel te weinig.

Nanouk Kira – Een spel van vuur en water (FA) – Een magiër die node gemist wordt, staat op. Eerst verguist en gepest kan ze zich revancheren. Iets nieuws onder de zon? Nooit eerder iets gelezen van Nanouk Kira. Het is een aardig verhaaltje, maar niet meer dan dat.

Gé Ansems – De Slangfluit (FA) – Een vrij moeilijk lopend, onwaarschijnlijk Iers, fantasy verhaal over Sint Patrick, betoverde slangen, kleine groene mannetjes en een fluitspeler. Wat ik me afvraag is of ze op 18 maart 1895 al afkickverschijnselen kenden. Fysiek misschien wel, maar het woord? Maar… wel leuk verteld!

Karel Smolders – Vonnis met uitstel (SP) – Hoe het verleden je ook achtervolgd en op jaagt, nooit verandert er iets. Een leven als een hel, én ze komen terug. Karel Smolders, altijd origineel en aantrekkelijk. Nu met een indrukwekkend spookverhaal.

Tais Teng – Over bestrate hemels en een diamanten oceaan (SF) – Met een Tais Teng als afsluiter van je anthologie, zit je altijd goed. Megalomane structuren, de nieuwe achterbuurt, prachtige biologische mogelijkheden met navrante aanpassingen en ga zo maar door. Over de top avonturenverhaal met een verassend einde. Het is ook nog eens het langste verhaal, dus… wat wil een mens nou nog meer!

Tais Teng is ook weer verantwoordelijk voor de intrigerende omslag. Al met al weer een prachtige verzameling verhalen, die me weer een paar leuke uurtjes bezig hebben gehouden. Daarom Theo… Verhalen Vertellers 5 mag doorkomen!!! Helaas is het weer geduld betrachten, zucht!

Jos Lexmond

De machineplaag – Frank van Dongen

De-machineplaag.jpg

De machineplaag – Frank van Dongen (SF)
De Ontdekking van de Mens-serie, deel 2
Iceberg Books, Amsterdam (2022)
412 pagina’s, € 24,99
Omslag: Michael van Zijl/Slobodan Cedic

Door wat persoonlijk moeilijke maanden ben ik behoorlijk achter geraakt met het recensiegebeuren. De stapel ‘nog te doen’ boeken liep eigenlijk alleen maar op. Momenteel ben ik die immense stapel weer een beetje aan het wegwerken en loop ik de ontstane achterstand mooi weer een beetje in. Gelukkig kon ik op veel begrip rekenen van de diverse uitgevers en ook van Iceberg Books, niets dan bemoedigende woorden en “dat ik het maar rustig aan moest doen, de gezondheid ging voor”. Dat ik daar dankbaar voor ben en waardering voor heb, mag duidelijk wezen én ook wel eens gezegd mogen worden! Het grootste probleem van de opgelopen achterstand, vind ik, was dat ik eigenlijk zoveel mogelijk boeken aandacht moet geven. Dat gaat natuurlijk niet en daarom las ik ‘De Ontdekking van de Mens’ niet in een keer, maar koos ook nog voor andere boeken tussendoor. Daardoor was ik dan weer bang dat ik de aansluiting tussen deel 1 en deel 2 zou missen, waardoor het mooie van serie verloren zou gaan. Gelukkig was dat niet zo. Beide boeken lopen naadloos in elkaar over en ik zat er zo weer in. Klasse!!!

De gebeurtenissen in het verhaal spelen zich nu af tussen 2070 en 2093. Jack Newman zit het grootste deel van het verhaal met levenslang in de gevangenis, in de Detroit Detentie Compound. Hij is veroordeeld als terrorist en het is voor het eerst in jaren dat er weer iemand als terrorist geduid wordt. In die gevangenis zit hij niet stil, maar wordt onder leiding van Nils Nagel, een crimineel die zich als alfa-man een ongenaakbare status in de gevangenis verworven heeft, opgeleid om de volgende alfa-man te worden. Dit doet hij met een nietsontziende wil en bruutheid. Het is nodig om zichzelf te beschermen na de tijd dat Nils Nagel weer op vrije voeten komt. Het fysiek afbreken van een tegenstander geeft Jack steeds meer voldoening. Volgens Nils doen ze aan ongediertebestrijding. Ze roeien hun medegevangenen niet uit, maar wijzen ze hun plek en houden ze op een beheersbaar niveau. Het gevangenisbestuur vindt dat prachtig. Die zouden het liefst helemaal geen gevangenen meer hebben. Sinds de universele mensenrechten ook in gevangenissen gelden, zitten ze met de gevangenen in hun maag. Als het kon, zouden ze een bonus zetten op het doden van medegevangenen, maar dat mag natuurlijk niet. Intussen houdt Jack zich nog steeds met onderzoek om de mensheid onsterfelijk te maken, want de aarde heeft niet veel tijd meer. Het wordt hoog tijd de mensheid te evacueren.

Deze aarde, daar gaat het inderdaad niet best mee. De mensheid is nu compleet afgestompt en houdt zich alleen nog bezig met eten en een online leven en geniet van games en EroHero porno. Wel is er een ontwikkeling op voedingsgebied waardoor de mensheid weer gezonder kan worden. Prachtige ontwikkeling waarover je zelf maar meer moet lezen. Ik vond de oplossing schitterend én simpel!

Na een wereldwijde ramp, veroorzaakt door… zijn er ongeveer een miljard slachtoffers te betreuren en voor lage landen aan de kust zullen de gebeurtenissen onoverkomelijk blijken te zijn. Ook de tweelingbroer van Jack, Redmond heeft het zwaar. Hij is gestrand in het duizend eilanden experiment. Op een verre wereld strijdt hij tegen de Feind, een vijandige beschaving die een invasie van de aarde aan het voorbereiden zijn.

Het was weer geweldige SF, dat internationaal hoge ogen zou kunnen gooien. Jammer dat ik het derde deel ‘De Feind invasie’, weer even moet laten rusten. Er moeten weer even een paar andere boeken tussendoor, waaronder het eerste deel van de Bobiversum serie, ook van Iceberg Books (al halverwege én… ook prachtig!). Maar dan gauw weer terug naar het laatste deel van ‘De Ontdekking van de Mens’. Prachtige trilogie die ik best nog wel een zal gaan lezen en dan in één keer!!! Ook ‘Het gebouw’ ligt alweer klaar. Kan er mooi meteen achteraan!

Jos Lexmond

HSFCon 14-15 Mei 2022

HSFCon 2022 vindt op zaterdag 14 en zondag 15 mei 2022 plaats in Van der Valk Hotel Sneek. HSFCon is er voor alle liefhebbers van Science Fiction, Fantasy en Horror.

Het wordt een weekend vol panels en lezingen over alles wat de genres ons te bieden hebben, met een flinke vleug wetenschap. Kijk je ogen uit en koop je beurs leeg bij onze standhouders, doe mee aan workshops en breng tijd door met andere fans.

We hadden het mooi voor elkaar: 2 en 3 april HSFCon doorgaan. Helaas, helaas, tijdens dat weekend is er in Friesland een grote militaire oefening waardoor zowat alle hotels in de wijde omgeving van Sneek hun volledige kamerbestand gereserveerd hebben voor de mensen in het Groen. Toen we de nieuwe datum afspraken met het hotel, zou die training eerder zijn en hadden we er helemaal geen last van. Maar hij is dus verzet naar ‘ons’ weekend. Na topberaad hebben we besloten dat een HSFCon zonder hotelovernachtingen helemaal geen hotelcon mag heten. Om iedereen de gelegenheid te bieden er een weekendje uit van te maken, moesten we de conventie opnieuw verzetten. Onze Ultieme Definitieve Absoluut Voor Zover Dat Kan Zekere Data zijn nu dus: 14 en 15 mei 2022 😉

Gekochte kaartjes blijven gewoon geldig en schuiven mee naar deze nieuwe data. Hotelkamers boeken is vanaf nu mogelijk op de website van het hotel. Als je gebruik wil maken van de lunch of het diner kun je dat van tevoren aangeven met een mailtje aan het hotel. Later vandaag worden de data op de website en onze social media aangepast. Heb je nog vragen, dan ontvangen we die graag op info@hsfcon.nl.

We hopen je dat weekend te zien op HSFCon!

Het programma wordt komende weken (opnieuw) aangekondigd, dus houd de website in de gaten! Ook vind je op onze website meer informatie over onze eregasten en gasten.

Hotel Van der Valk in Sneek biedt nette, betaalbare kamers, mooie ruime zalen voor een breed programma en een gezellige bar voor alle diepzinnige gesprekken met oude vrienden en nieuwe bekenden.

Is je interesse gewekt? Bezoek onze website of like HSFCon op Facebook!

Wil je op de beursvloer staan met je eigen boeken, illustraties of handgemaakte fan-items? Doe je graag mee aan het programma? Neem dan contact op via info@hsfcon.nl, of via Facebook Messenger.

Kaartverkoop is nu live op de website.

Boeken voor kinderen? – Jonger is niet makkelijker – HSF (2021/3)

Waren de verhalen die Roald Dahl schreef voor volwassenen beter dan zijn kinderboeken? Zijn de boeken voor volwassenen die C.S. Lewis schreef meer waard dan zijn kronieken van Narnia? Is ‘Alice in Wonderland’ geen literatuur? Hoefde Madeleine L’Engle niet serieus te worden genomen als schrijver omdat ‘A Wrinkle in Time’ een kinderboek is en geldt J.K. Rowling pas als echte auteur nu ze ook boeken voor volwassenen schrijft?

Het valt me op dat de leeftijdscategorie van boeken soms wordt gezien als een kwaliteitsaanduiding. Kinderboeken zijn makkelijk, zeggen schrijvers wel eens, en hebben weinig diepgang. Ze schrijven is een trucje dat je na twee keer wel door hebt. Je poept ze er zo uit. Als je alleen maar voor kinderen schrijft, loop je het risico zelf kinds te worden. Wat nog wel leuk is, is te kijken of je er ook knipoogjes voor de volwassenen in kunt stoppen, die het eigenlijke publiek niet hoeft te snappen.

Young Adult-boeken kunnen volgens deze schrijvers al wat beter zijn. Een auteur kan daar nog genoeg diepgang in kwijt om het voor zichzelf de moeite waard te maken. Maar echt hoogstaand is het niet. Daarom zijn er schrijvers die besluiten eerst YA-boeken te schrijven en als ze zichzelf vervolgens goed genoeg vinden, stappen ze over op volwassen literatuur.

Volgens mij is dit een oneigenlijke manier om bezig te zijn met verhalen voor een jonger publiek. Er is namelijk geen sprake van een schaal. De kwaliteit van een kinderboek is afhankelijk van heel andere factoren dan de kwaliteit van een YA-roman. En een boek moet aan andere eisen voldoen om te slagen als een YA-roman dan om succes te hebben als boek voor volwassenen. Kwaliteit kun je vergelijken binnen een categorie en niet over de categorieën heen. Daarom moet een schrijver die voor een bepaalde leeftijd wil schrijven, zich verdiepen in de aspecten die voor die categorie belangrijk zijn en dan proberen op die punten ook uit te blinken. Dit is een net zo grote uitdaging als het schrijven van een boek voor volwassenen. Je moet het juiste register beheersen, de beelden gebruiken die de lezer begrijpt en een verhaal vertellen waarin hij of zij zich kan herkennen. Het schrijven van een kinderboek is net zozeer een kunst als het schrijven van een boek voor volwassenen. De werkelijk goede kinderboeken zijn dan ook, net als de beste YA-literatuur, boeken waar ook volwassenen de kwaliteit van inzien.

Wanneer je meent wel even een kinderboek te kunnen produceren omdat het relatief makkelijk zou zijn, zul je nooit een goede kinderboekenschrijver worden. Houd het dan bij het schrijven voor volwassenen, want dat is waar je hart ligt. Ikzelf heb in elk geval net zoveel werk gestopt in het schrijven van mijn YA-roman ‘Het denkende woud’ als in mijn eerdere boeken voor volwassenen en als ik ooit een kinderboek zou schrijven, zou ik daar net zo trots op zijn als op mijn andere werken. Ik vind namelijk dat ook boeken in die categorieën mijn respect verdienen.

Dit artikel, door Johan Klein Haneveld, is eerder verschenen in HSF (2021/3).

johankleinhaneveld.blogspot.com/

One Small Step – For All Mankind – HSF (2021/3)

Wat als Neil Armstrong niet de eerste man op de maan was?

Er zijn van die momenten in de geschiedenis waarbij iedereen die het meegemaakt heeft zich nog kan herinneren waar ze waren toen het gebeurde. 24 juli 1969 is zo’n datum. Ik was zelf nog lang niet geboren, maar mijn ouders weten nog waar ze waren toen Neil Armstrong zijn eerst stap op het oppervlak van de maan zette en de historische woorden ‘That’s one small step for man; One giant leap for mandkind’ uitsprak. Deze maanlanding was ook een bepalend moment in de ruimterace tussen de Amerikanen en de Sovjet Unie. Hoewel de Amerikanen tot dat punt alle belangrijke eerste keren in de ruimterace aan de Sovjets hadden moeten laten, en het ook echt niet zeker was dat ze als eerste op de maan zouden landen, was de grote prijs toch voor hen. En daarmee was de ruimterace voorbij. Het Apollo-programma duurde korter dan gepland en een aantal andere grote ideeën op het gebied van de ruimtevaart zijn voor langere tijd in de ijskast geplaatst. De Amerikanen hadden de ruimterace gewonnen. Maar wat nou als de eerste woorden van een mens op de maan als volgt hadden geklonken ‘Я делаю этот шаг ради своей страны, своего народа и марксистско-ленинского образа жизни, зная, что сегодня – всего лишь один маленький шаг в путешествии, которое приведет всех нас к звездам’. Het had in de eerste plaats even geduurd voordat het vertaald was en dan had het zo geklonken ‘I take this step for my country, for my people, and for the Marxist-Leninist way of life, knowing that today is but one small step on a journey that will take us all to the stars’. Het had verder ook betekend dat de ruimterace niet zou ophouden bij de eerste mens op de maan. En dat is precies waar de televisieserie “For All Mankind” van Apple over gaat.

Apple heeft, in navolging van Netflix, Amazon, Disney en HBO, op 1 november 2019 zijn eigen streamingplatform Apple TV+ gelanceerd. Voor dit platform werd een aantal dure producties aangekondigd waaronder For All Mankind, een nieuwe serie van Ronald D. Moore, schrijver en producent van Star Trek TNG, Star Trek DS9, Star Trek First Contact, Battlestar Galactica en Outlander. Ik behoor niet tot de Apple fanclub, maar deze serie was absoluut reden om een abonnement te willen. Dat kostte meer moeite dan je zou verwachten, maar na de nodige frustraties, gemopper en met hulp van Reddit lukte het toch om Apple geld te geven om hun series te mogen zien. En vervolgens heb ik twee seizoen van For All Mankind in iets meer dan een weekend gezien. De laatste keer dat ik het gevoel heb gehad dat ik zo graag door wilde kijken was met de Netflixserie Dark (in een vorig nummer al eens uitgebreid besproken). For All Mankind neemt het genre alternatieve geschiedenis erg serieus. Wat ervoor zorgt dat er heel veel aandacht besteed is aan historische details. Zo is de set van NASA Mission Control in Houston een bijna exacte kopie van het origineel. Ook aan kleding, haarstijlen, voertuigen, huizen en verdere omgeving is veel aandacht besteed. Er is goed te zien dat er groot budget was en dat geld is goed uitgegeven. Een van de mooie dingen vind ik hoe bijvoorbeeld de toespraak die Richard Nixon had voorbereid als de Amerikanen niet als eerste op de maan zouden landen gebruikt is. Als historicus met een specialisatie in Amerikaanse politieke geschiedenis, en nog specifieker de carrière van Richard Nixon, werd ik hier heel blij van. Maar ik vond het nog mooier dat Nixon in 1972 de verkiezingen verliest van Ted Kennedy.

Doordat de serie gaat over wat er zou zijn gebeurd als de Amerikanen niet al eerste op de maan zijn geland ontstaan er al snel verschillen met onze tijdlijn. Die verschillen zijn groot en klein. De kijker wordt hierin meegenomen doordat we aantal karakters volgen en goed leren kennen. Wat meteen, naast aandacht voor details, de andere reden is waarom ik deze serie zo goed vind. Ik ben als kijker echt om de karakters gaan geven en de serie is op een dusdanige manier geschreven dat je ook nooit weet of een karakter het einde van een aflevering, of het seizoen, gaat halen. Een deel van de karakters is gebaseerd op mensen die echt onderdeel waren van NASA en verschillende Amerikaanse overheidsdiensten. De grootste focus ligt natuurlijk op de astronauten en hun familie. We volgen Ed Baldwin, Gordo Stevens en zijn vrouw Tracey, Ellen Waverly, Danielle Poole en Molly Cobb. Naast de astronauten ligt de focus op alles wat er rond Mission Control gebeurt. Het belangrijkste karakter dat we hierbij volgen is Margo Madison. En ja het valt meteen op dat er veel vrouwen gevolgd worden. Dat komt doordat de Sovjets niet alleen de eerste man, maar kort daarna ook de eerste vrouw, op de maan weten te laten landen. Dit zorgt ervoor dat Nixon niet wil achterblijven en de Mercury Seven opeens weer interessant worden. Ook Gordo Stevens’ vrouw Tracey wordt gevraagd om te gaan trainen om astronaut te worden. Maar de focus van de serie is, wat mij betreft gelukkig, breder dan alleen maar het feit dat vrouwen nu eerder volwaardig onderdeel van het ruimtevaartprogramma zijn. Ook andere sociale thema’s komen aan bod waaronder de civil rights movement, maar ook wat het betekent om niet volledig jezelf te kunnen zijn omdat je seksuele geaardheid het niet toe laat dat je een astronaut bent. En dit alles wordt op een zo integer mogelijke manier behandeld waarbij er zo min mogelijk met een verwijtend vingertje gewezen wordt. Ook is het niet zo dat doordat de geschiedenis in deze serie anders verloopt alle maatschappelijke problemen daardoor opeens opgelost zijn of worden.

De serie volgt de karakters over een langere tijd terwijl de spanningen met de Sovjets in de ruimte, en op aarde, langzaam toenemen op de achtergrond. Het eerste seizoen gaat over de bouw van de eerste permanent bewoonde basis op de maan Jamestown, het tweede seizoen gaat over het uitbreiden van deze basis en over de voorbereidingen voor een reis naar Mars. In het tweede seizoen zijn we inmiddels aanbeland in de jaren ’80 en komt ook onze eigen Wubbo Ockels nog voor. Hij heeft de maan ook gehaald en mag daar een tijd leven en werken. Het voordeel van karakters over een langere tijd volgen is dat de serie ook de tijd neemt om te laten zien wat de gevolgen zijn van bepaalde gebeurtenissen en acties. Zo komt de zoon van Ed Baldwin en zijn vrouw Karen te overlijden terwijl Ed door omstandigheden op dat moment alleen op de maan is en niet naar huis kan komen. De serie neemt de tijd om te laten zien wat dit voor gevolgen heeft op korte termijn. Karen moet alles zelf regelen, ze heeft geen echtgenoot om op terug te vallen of om haar verdriet mee te delen en moet zelfs in eerste instantie tegen hem liegen over wat er gaande is, en op lange termijn, Ed verwerkt het verlies zijn zoon heel anders dan zijn vrouw en daardoor groeien ze langzaam uit elkaar. Eenzelfde soort langdurige verhaallijn is te zien tussen Gordo en Tracey Stevens. Gordo heeft aan het begin van de serie erg veel last van het feit dat hij tijdens de vlucht van Apollo 10 niet de orders vanuit Houston genegeerd heeft en alsnog op de Maan zou zijn geland. In dat geval zouden de Amerikanen wel als eerste op de maan zijn geweest. Maar de orders waren nu eenmaal anders, ook al had het best gekund. Deze psychische last draag Gordo met zich mee. Ondertussen moet hij er mee leren leven dat zijn vrouw ook astronaut gaat worden en later is. Hun relatie is hoe dan ook turbulent te noemen. Tracey weet dat hij vreemd is gegaan en als ze de kans krijgt laat ze dit ook aan hem weten. Bovendien trekt zij veel media aandacht door wie ze is, iets wat Gordo niet makkelijk vindt. Als hij dan ook nog tijdens een missie dingen gaat zien die er niet zijn en eerder terug naar huis gehaald moet worden zoekt hij een psycholoog op. Tracey kan ondertussen steeds moeilijker met hem samen leven en ze scheiden dan ook van elkaar. Dit betekent niet dat ze gelukkiger worden zonder elkaar. Een deel van het tweede seizoen gaat over hun relatie na de scheiding en hoe ze elkaar, als ze samen op Jamestown verblijven, toch weer terugvinden. En dan gebeurt, ook daarvoor moet je gewoon zelf maar gaan kijken.

Daarnaast laat de serie zien wat er met de technologische ontwikkeling gebeurd had kunnen zijn als de ruimterace wel doorgegaan was. Het mooie hieraan is dat in de wereld die neergezet wordt de karakters hier heel vanzelfsprekend mee om gaan. Dus als Margo de stekker lostrekt van haar elektrische auto begin seizoen 2 wordt hier verder niet de nadruk op gelegd. Hetzelfde geldt voor andere veranderingen. Maar dit betekent ook dat de technologie die voor militaire doeleinden gebruikt kan worden sneller gaat. Dit roept vragen op, waaronder of er wapens op de maan zouden moeten zijn. En als die wapens er zijn, wanneer gebruik je die dan? Het tweede seizoen gaat voor een deel om de vraag: wie schiet waarom als eerste op de ander? De spanning wordt opgedreven vooral doordat wij als kijkers net zo weinig over de Sovjets weten als de Amerikanen doen. Dus ook wij kunnen moeilijk inschatten wat de echte agenda nou is. Hierdoor snap je beslissingen die genomen worden, ook als deze beslissingen achteraf precies de gevolgen hebben die er eigenlijk mee voorkomen hadden moeten worden. Ik kijk erg uit naar het 3e seizoen dat er zeker komt. Gezien de hint aan het einde van het tweede seizoen lijkt het er op dat dit in de jaren ’90 speelt. Ik ben benieuwd wie er nog zijn, wiens kinderen we gaan zien en welke nieuwe karakters er zullen zijn. Maar vooral ook naar de vraag: Wie was er als eerste op Mars en wat is er gezegd?

Deze recensie, door Marlies Scholte Hoeksema, is eerder verschenen in HSF (2021/3).

For All Mankind | Apple TV+